Những điểm đáng chú ý của Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15
Thứ hai - 23/06/2025 03:16
Một nội dung mới quan trọng trong Luật số 72/2025/QH15 là quy định rõ các trường hợp không bắt buộc phải tổ chức bầu cử bổ sung đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) khi số lượng đại biểu giảm xuống dưới 2/3.
1. Chính thức đưa ‘đặc khu’ vào hệ thống đơn vị hành chính cấp xã Từ ngày 01/7/2025, theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15, lần đầu tiên quy định “đặc khu” và “đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt” là các đối tượng thuộc hệ thống đơn vị hành chính của Việt Nam. Theo Điều 1 Luật số 72/2025/QH15, đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm:
Thành phố trực thuộc Trung ương, tỉnh, đặc khu;
Quận, huyện, thị xã, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt;
Phường, xã, thị trấn."
Luật số 65/2025/QH15 không đề cập đến khái niệm “đặc khu”.
2. Bỏ cấp huyện trong tổ chức chính quyền địa phương từ ngày 01/7/2025 Một trong những điểm thay đổi lớn trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 là chính thức bỏ cấp chính quyền địa phương ở cấp huyện, chỉ duy trì chính quyền ở hai cấp: cấp tỉnh và cấp xã. Căn cứ theo khoản 1 Điều 2 Luật số 72/2025/QH15, chính quyền địa phương được tổ chức ở cấp tỉnh và cấp xã. Trong khi đó, Luật số 65/2025/QH15 trước đây thì chính quyền địa phương được tổ chức ở cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã. Sự thay đổi này đồng nghĩa với việc chính quyền cấp huyện bị bãi bỏ, các chức năng quản lý nhà nước tại cấp huyện sẽ được tổ chức lại theo hướng:
Chuyển giao nhiệm vụ lên cấp tỉnh;
Phân cấp xuống cấp xã;
Hoặc giao cho các cơ quan chuyên môn đóng trên địa bàn.
3. Bổ sung quy định mới về cách tính khóa HĐND sau khi chia, nhập, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính Luật số 72/2025/QH15 đã bổ sung quy định chi tiết về việc xác định khóa Hội đồng nhân dân (HĐND) sau khi tiến hành chia, nhập hoặc điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính. Theo khoản 1 Điều 49 Luật số 72/2025/QH15: - Trường hợp đơn vị hành chính mới sau khi thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính giữ nguyên tên gọi của một trong các đơn vị hành chính trước đây thì khóa của Hội đồng nhân dân ở đơn vị hành chính mới tiếp tục tính theo khóa của Hội đồng nhân dân ở đơn vị hành chính được giữ nguyên tên gọi; - Trường hợp đơn vị hành chính mới sau khi thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính thay đổi tên gọi hoặc thay đổi loại đơn vị hành chính thì khóa của Hội đồng nhân dân ở đơn vị hành chính mới được tính lại từ đầu (khóa I) kể từ thời điểm thành lập. Luật số 65/2025/QH15 chưa có quy định tương tự. 4. Quy định rõ trường hợp không tổ chức bầu cử bổ sung khi HĐND không đủ 2/3 đại biểu Một nội dung mới quan trọng trong Luật số 72/2025/QH15 là quy định rõ các trường hợp không bắt buộc phải tổ chức bầu cử bổ sung đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) khi số lượng đại biểu giảm xuống dưới 2/3. Theo khoản 2 Điều 49 Luật số 72/2025/QH15, có 2 tình huống được phân biệt như sau: - Trường hợp phải bầu bổ sung: Nếu thời gian còn lại của nhiệm kỳ nhiều hơn 18 tháng, mà số lượng đại biểu HĐND không đủ 2/3 tổng số đại biểu được bầu theo quy định thì phải tổ chức bầu cử bổ sung theo Luật bầu cử. - Trường hợp không phải bầu bổ sung: Nếu thời gian còn lại của nhiệm kỳ ít hơn hoặc bằng 18 tháng, không cần tổ chức bầu cử bổ sung. Trong cả hai trường hợp, nếu số lượng đại biểu còn lại từ 1/3 trở lên, HĐND vẫn có thể hoạt động và thực hiện các chức năng của mình như bầu các chức danh, quyết nghị các vấn đề quan trọng, miễn là đảm bảo trên 2/3 đại biểu hiện có biểu quyết tán thành. Trước đây, Luật số 65/2025/QH15 không quy định rõ ràng điều này mà chủ yếu dẫn chiếu theo Luật bầu cử. 5. Tăng quyền phân cấp, ủy quyền của UBND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh Một điểm mới đáng chú ý trong Luật số 72/2025/QH15 là việc mở rộng thẩm quyền phân cấp và ủy quyền của Ủy ban nhân dân và Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nhằm tăng cường tính chủ động, linh hoạt trong quản lý điều hành. Cụ thể, theo Điều 12, 14 Luật số 72/2025/QH15: - UBND cấp tỉnh được phân cấp, ủy quyền cho UBND cấp xã (với một số điều kiện); - Chủ tịch UBND cấp tỉnh được quyết định điều chỉnh quy trình, thủ tục hành chính để bảo đảm thực hiện hiệu quả việc ủy quyền, phân cấp; - Các nội dung ủy quyền, phân cấp cần được công khai, minh bạch và có trách nhiệm giải trình. 6. HĐND tỉnh được thí điểm chính sách đặc thù chưa có trong luật khi được Thủ tướng cho phép Luật số 72/2025/QH15 bổ sung quy định cho phép Hội đồng nhân dân cấp tỉnh được ban hành chính sách đặc thù mà pháp luật chưa quy định, nếu được Thủ tướng Chính phủ cho phép thực hiện thí điểm. Theo điểm c khoản 1 Điều 15 Luật số 72/2025/QH15: c. Căn cứ vào chủ trương của Đảng, quyết định áp dụng thí điểm các chính sách đặc thù, đặc biệt, chưa được quy định trong pháp luật để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn phù hợp với khả năng cân đối của ngân sách địa phương sau khi đã báo cáo và được Thủ tướng Chính phủ cho phép; quyết định các chế độ chi ngân sách đối với một số nhiệm vụ chi có tính chất đặc thù ở địa phương theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước; So với Luật số 65/2025/QH15, quy định này hoàn toàn mới và tạo hành lang pháp lý linh hoạt hơn cho các địa phương chủ động thiết kế chính sách phù hợp với thực tiễn quản lý, nhất là trong bối cảnh đổi mới sáng tạo và yêu cầu phát triển bền vững. 7. Phường được giao quyền quyết định nhiều vấn đề phát triển đô thị, công nghệ, đổi mới sáng tạo Luật số 72/2025/QH15 mở rộng thẩm quyền cho chính quyền cấp phường, đặc biệt liên quan đến các vấn đề phát triển đô thị, đổi mới sáng tạo, và chuyển đổi số. Theo Điều 24 Luật số 72/2025/QH15, UBND phường có nhiệm vụ: - Tổ chức thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn; - Tham gia xây dựng, quản lý quy hoạch đô thị, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số; - Đề xuất các mô hình đổi mới sáng tạo phù hợp đặc thù đô thị. Đây là nội dung chưa từng có trong Luật số 65/2025/QH15. Quy định mới phản ánh xu thế trao quyền nhiều hơn cho đô thị cấp cơ sở. 8. Trước 01/3/2027, hoàn thành điều chỉnh văn bản pháp luật phù hợp Luật số 72/2025/QH15 ấn định thời điểm hoàn thành rà soát, sửa đổi, ban hành văn bản quy phạm pháp luật để phù hợp với Luật này là trước ngày 01/3/2027. Theo khoản 1 Điều 54 Luật số 72/2025/QH15: “1. Chậm nhất là ngày 01 tháng 3 năm 2027, các văn bản quy phạm pháp luật có nội dung quy định về tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn và quy định khác có liên quan của chính quyền địa phương các cấp phải được sửa đổi, bổ sung để bảo đảm phù hợp với tổ chức đơn vị hành chính, các nguyên tắc và các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp quy định tại Luật này. 9. Bãi bỏ một phần quy định tại các nghị quyết về chính quyền đô thị tại TP.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng Theo khoản 3 Điều 52 Luật số 72/2025/QH15, các nội dung cụ thể bị bãi bỏ kể từ ngày 01/7/2025 gồm:
Toàn bộ Nghị quyết số 131/2020/QH14 ngày 16/11/2020 của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh;
Khoản 2, khoản 3 Điều 9 và Điều 10 của Nghị quyết số 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội về cơ chế đặc thù phát triển TP.HCM;
Điều 7 và Điều 8 của Nghị quyết số 136/2024/QH15 ngày 26/6/2024 của Quốc hội về chính quyền đô thị và cơ chế đặc thù tại Đà Nẵng;
Khoản 2 Điều 6 của Nghị quyết số 137/2024/QH15 ngày 26/6/2024 về cơ chế đặc thù tỉnh Nghệ An;
Toàn bộ Nghị quyết số 169/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hải Phòng.
Việc bãi bỏ này không áp dụng cho toàn bộ các nghị quyết liên quan, mà chỉ điều chỉnh từng phần hoặc toàn bộ tùy theo nội dung cụ thể được nêu trong Luật./.