BỆNH VIỆN PHỤ SẢN NHI ĐÀ NẴNG HƯỚNG TỚI LOẠI TRỪ LÂY TRUYỀN HIV TỪ MẸ SANG CON

Mang thai và sinh con là thiên chức của người phụ nữ. Với sự phát triển của y học hiện đại, phụ nữ nhiễm HIV vẫn có quyền và có khả năng làm mẹ nếu như được tích cực hỗ trợ, hướng dẫn và áp dụng các biện pháp để phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
     Tại Đà Nẵng, Bệnh viện Phụ Sản - Nhi là bệnh viện tuyến cuối của thành phố, khám và điều trị các bệnh lý liên quan đến đến phụ nữ và trẻ em. Trong đó, Khoa Sản bệnh lý là đơn vị thu dung, chăm sóc và điều trị tiền sản cũng như hậu sản cho các bà mẹ mang thai nhiễm HIV và trẻ phơi nhiễm HIV từ bà mẹ sau sinh. Khoa Y học nhiệt đới tiếp nhận chẩn đoán và điều trị cho các trẻ phơi nhiễm  HIV.
     HIV là virus gây suy giảm miễn dịch ở người, tấn công hệ thống miễn dịch của cơ thể, tiêu hủy dần các tế bào miễn dịch tạo thuận lợi cho các nhiễm trùng cơ hội, rối loạn thần kinh và các khối u gây tử vong cho người bệnh. HIV lây truyền qua 3 đường:
     - Quan hệ tình dục: Quan hệ đồng giới và khác giới. 
     - Đường máu: Truyền máu bị nhiễm (chiếm 95%), nghiện ma túy dùng cùng bơm tiêm (tỷ lệ lây 0,67%), cán bộ y tế bị kim châm (tỷ lệ lây 0,4%). 
     - Từ mẹ sang con: Lây truyền HIV từ mẹ sang con là sự lây truyền từ người mẹ bị nhiễm HIV sang trẻ sơ sinh trong các giai đoạn mang thai 25%, quá trình chuyển dạ 50%, cho con bú 25% (nếu không được điều trị ).
Một nghiên cứu thuần tập trên 100 trẻ được sinh ra từ mẹ nhiễm HIV không can thiệp cho thấy có 36% trẻ nhiễm HIV và 64 trẻ không nhiễm. Tỷ lệ này dao động từ 25 - 40%. Tỷ lệ này giảm còn 2% nếu điều trị tốt.
     Trong năm 2019, Bệnh viện Phụ sản - Nhi Đà Nẵng tiếp nhận 14 phụ nữ mang thai nhiễm  HIV (10 ca nội tỉnh, 4 ca ngoại tỉnh), trong đó có 10 ca được phát hiện và điều trị trước đó, 4 ca khi vào viện mới phát hiện nhiễm HIV. Có 12 ca sinh và 2 ca tiền sản. Tư vấn điều trị 14/14 ca (cho mẹ) và 12/12 em bé được sinh ra được điều trị phơi nhiễm.

     Từ đầu năm 2020 đến cuối tháng 10/2020, Bệnh viện Phụ sản - Nhi ghi nhận 9 ca, có 6 ca phát hiện điều trị trước khi vào viện, 3 ca phát hiện mới (có 01 trường nội tỉnh và 8 trường hợp ngoại tỉnh). Cả 9 ca đều được tư vấn dùng thuốc cho mẹ. 7 ca sinh và 2 ca tiền sản đang theo dõi. 07 bé được dùng thuốc điều trị dự phòng. Có 01 ca bệnh viện khác chuyển đến vì có test nhanh HIV (+), test khẳng định âm tính, bệnh nhân và em bé được ngưng thuốc.
     Để tiếp nhận và quản lý bà mẹ mang thai, trẻ phơi nhiễm HIV, bệnh viện đã trang bị, đầu tư cơ sở vật chất và đào tạo đội ngũ y bác sĩ. Tại khoa khám bệnh được tuyên truyền bằng các hình ảnh, khẩu hiệu HIV, có trang bị phòng khám, phòng tư vấn HIV, khoa sinh có phòng bệnh nhiễm, bàn sinh dành cho bệnh nhân nhiễm HIV. Tại khoa sản bệnh lý có phòng nhiễm điều trị cho bệnh nhân tiền sản và hậu sản nhiễm HIV. Để đảm bảo điều trị tốt cho bệnh nhân và an toàn cho nhân viên y tế, đội ngũ y bác sĩ: phòng khám, khoa sinh và khoa sản bệnh lý được tập huấn tư vấn xét nghiệm và điều trị HIV, phác đồ cập nhật theo phác đồ của Bộ Y tế.
Hiện nay, tại bệnh viện Phụ sản - Nhi Đà Nẵng, bệnh nhân đến khám thai lần đầu được tư vấn làm xét nghiệm: viêm gan B, HIV và giang mai, thực hiện sàng lọc cho các bệnh nhân đồng ý xét nghiệm, chuyển tiếp các trường hợp có kết quả HIV dương tính đến cơ sở chăm sóc và điều trị HIV/AIDS Bệnh viện Da liễu để được điều trị.
    Đối với sản phụ có kết quả phản ứng với xét nghiệm sàng lọc HIV trong giai đoạn chuyển dạ, sau sinh được tư vấn điều trị ngay khi có xét nghiệm test nhanh HIV dương tính, sau khi em bé được sinh ra bà mẹ được tư vấn dùng thuốc dự phòng lây nhiễm cho bé trong vòng trước 72 giờ. Bệnh nhân được gửi mẫu qua Trung tâm Kiểm soát bệnh tật làm test khẳng định. Tư vấn nuôi dưỡng trẻ cho bà mẹ nhiễm HIV góp phần giảm lây nhiễm HIV cho con trong giai đoạn sau sinh. Sau khi bệnh nhân ra viện chuyển tiếp cặp mẹ con sau sinh đến cơ sở chăm sóc và điều trị HIV/AIDS để được chăm sóc và điều trị tiếp tục.
    Đối với bà mẹ và trẻ sơ sinh được sinh ra từ các bệnh viện có test nhanh HIV dương sau khi đến bệnh viện Sản- Nhi Đà Nẵng được tiếp nhận và điều trị tại khoa sản bệnh lý theo phác đồ cho mẹ và bé, chờ kết quả khẳng định và có hướng xử trí tiếp theo. Nếu kết quả khẳng định dương được chuyển tiếp điều trị, nếu khi bé chuyển viện trong tình trạng các bệnh lý sơ sinh đi kèm, cần phải điều trị tại nhi sơ sinh, bé được chuyển nhi sơ sinh điều trị theo phác đồ.
     Đối với bệnh nhân chuyển dạ có nghi ngờ HIV hoặc HIV theo dõi chuyển dạ được dùng thuốc theo phác đồ, bệnh viện áp dụng thực hành sản khoa phòng lây truyền mẹ con.
 

     Đối với các trẻ phơi nhiễm HIV từ mẹ, trẻ được dùng thuốc dự phòng theo phác đồ sau 4 -6 tuần tuổi được làm xét nghiệm PCR (giọt máu khô). Nếu kết quả dương tính, cán bộ y tế tư vấn cho người chăm sóc trẻ HIV điều trị ARV. Nếu kết quả âm tính, trẻ chưa bú mẹ hoặc ngưng bú mẹ trên 3 tháng thì không nhiễm HIV. Xét nghiệm lại kháng thể kháng HIV khi trẻ đủ 9 tháng tuổi, nếu âm thì trẻ không nhiễm HIV, nếu dương tính thì làm lại xét nghiệm PCR, nếu nghi ngờ trẻ nhiễm làm lại PCR.
     Nếu trẻ đang bú mẹ hoặc ngưng bú dưới 3 tháng, cho làm xét nghiệm PCR khi trẻ đủ 9 tháng tuổi hoặc trẻ nghi nhiễm HIV, nếu PCR dương tính sẽ tư vấn điều trị ARV cho trẻ, nếu âm tính theo dõi và làm lại xét nghiệm kháng thể HIV lúc trẻ 18 tháng tuổi.
     Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cần được thực hiện với tất cả các sản phụ ngay từ lần khám thai đầu tiên, khi chưa rõ là có nhiễm HIV hay không. Đối với người phát hiện có nhiễm HIV, việc dùng thuốc kháng virus đóng vai trò vô cùng quan trọng trong suốt thai kỳ, quá trình chuyển dạ và nuôi con sau đó, phối hợp thêm các biện pháp khác nhằm hạn chế khả năng lây truyền ở mức thấp nhất, cho con có một cuộc sống bình đẳng như những đứa trẻ đồng trang lứa.

Minh Hiền